I. Giriş
2025 yılının Haziran ayına gelindiğinde, İsrail–İran çatışması artık bir vekâlet savaşı olmaktan çıkarak doğrudan iki devletin askeri kapasitesini sahada kullandığı büyük ölçekli bir çatışmaya evrilmiştir. İran’ın Beerşeva’daki Soroka Tıp Merkezi’ne 19 Haziran’da düzenlediği Sejjil balistik füze saldırısı sonucu onlarca sivil yaralanmış, kritik altyapı hasar görmüştür[^1].
İsrail ise Arak, Natanz ve Fordow’daki İran nükleer tesislerine ve füze üslerine yoğun hava operasyonları düzenlemiş, 600’den fazla kişinin hayatını kaybettiği açıklanmıştır[^2].
Bu gerginlik, sadece Orta Doğu’nun güvenlik mimarisini değil, aynı zamanda bölgesel enerji hatlarının ve küresel petrol piyasalarının istikrarını da tehdit etmektedir. Türkiye, bu denklemde enerji geçiş ülkesi, diplomatik aktör ve güvenlik sınırı olarak çok boyutlu bir konumda bulunmaktadır.
II. Türkiye’nin Enerji Koridorundaki Stratejik Konumu
Türkiye, Hazar, Orta Asya ve Orta Doğu enerji kaynaklarını Avrupa pazarına taşıyan ana geçiş ülkesi konumundadır. Ülkemiz aşağıdaki stratejik boru hatlarına ev sahipliği yapmaktadır:
• BTC (Bakü–Tiflis–Ceyhan): Azerbaycan petrolünü Akdeniz’e taşır.
• TANAP (Trans-Anadolu Gaz Boru Hattı): Azerbaycan gazını Avrupa’ya ulaştırır.
• TürkAkım ve Mavi Akım: Rus gazını Karadeniz üzerinden Türkiye ve Balkanlara taşır[^3].
İran–İsrail savaşı, bu altyapının çevresinde oluşan jeopolitik riskleri artırmakta, savaşın Irak-Suriye sınırlarına ve Basra Körfezi’ne yayılması hâlinde Türkiye’nin şu tehditlerle karşı karşıya kalmasına neden olabilir:
• İran ve Irak’tan petrol ve doğal gaz akışında kesinti,
• Küresel fiyat artışlarının Türkiye’ye yüksek maliyet olarak yansıması,
• ABD’nin İran’a karşı yeni enerji yaptırımları uygulama baskısı,
• Boru hattı yatırımlarının gecikmesi veya iptali.
III. İran Enerjisine Bağımlılık: Sessiz Bir Gerçek
Türkiye, özellikle 2010’lu yıllarda İran’dan önemli miktarda ham petrol ve doğalgaz ithalatı yapmaktaydı. ABD’nin 2018’den itibaren uyguladığı yaptırımlar sonrası bu bağımlılık azalsa da, halen sınır komşuluğu, boru hattı geçmişi ve ticari ilişkiler nedeniyle İran enerji kaynakları önem taşımaktadır[^4].
İran gazı Türkiye’ye Bazargan–Doğubayazıt hattı üzerinden ulaştırılmakta, yılda yaklaşık 10 milyar m³ civarında gaz akışı sağlanmaktadır. Bu hatta yönelik olası sabotaj ya da İran’ın iç kriz nedeniyle gazı kesmesi Türkiye’yi, Katar, Cezayir ve ABD LNG’sine yönelmek zorunda bırakabilir.
IV. Enerji Altyapısına Yönelik Güvenlik Tehditleri
İran yanlısı milis unsurların, boru hatlarına yönelik sabotaj risklerini artırdığı bildirilmektedir. Al-Monitor’a göre, özellikle IŞİD kalıntıları ve Şii milislerin güneydoğu hattına yönelik eylemleri yeniden planladığı değerlendirilmektedir[^5].
2008 yılında PKK’nın BTC hattına Refahiye yakınlarında düzenlediği saldırı, sadece birkaç saatlik akış kesintisinin bile milyar dolarlık zararlara yol açabileceğini göstermiştir.
V. Türkiye’nin Diplomatik Manevrası: “Tarafsız Ama Aktif”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 18 Haziran 2025’te yaptığı açıklamada, “İsrail ve İran’a aynı mesafede duran bir tarafsızlık politikası” izlediklerini belirtmiş ve Türkiye’yi diplomatik müzakere platformu olarak önermiştir[^6].
Türkiye, NATO üyesi olması nedeniyle Batı’ya yakın durmakla birlikte, İran’la köklü ticari ve sınır ilişkileri nedeniyle diplomatik dengeyi korumaya çalışmaktadır. Ancak savaşın derinleşmesi hâlinde bu dengeyi sürdürmek giderek zorlaşacaktır.
VI. Küresel Enerji Fiyatları ve Türkiye Ekonomisine Yansıması
Savaş sonrası Brent petrol varil fiyatı 110 doların üzerine çıkmıştır. Bunun başlıca nedenleri şunlardır:
• İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidi,
• Körfez’de enerji tankeri akışlarında yavaşlama,
• İran ve Katar LNG ihracatında gecikmeler[^7].
Türkiye, net enerji ithalatçısı bir ülke olarak bu gelişmelerden doğrudan etkilenmektedir. Haziran ortasında Enerji Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “arzda sıkıntı yok ama maliyet baskısı artıyor” denilmiştir[^8].
Bunun üzerine hükümet aşağıdaki adımları hızlandırmıştır:
• Sakarya Gaz Sahası’ndan Karadeniz doğalgazının çıkışı,
• Spot LNG alımlarının artırılması,
• Yenilenebilir yatırımların ivmelendirilmesi,
• Azerbaycan ve Türkmenistan ile yeni gaz anlaşmaları.
VII. Büyük Güçlerin Tavrı ve Türkiye’ye Etkisi
• ABD, İsrail’e açık destek verirken, sınırlı askeri operasyon ihtimali üzerinde durmaktadır. Bu da İran’a karşı bölgesel gerilimi daha da tırmandırabilir[^9].
• Rusya ve Çin, İran’a diplomatik destek sağlamakta; Türkiye’nin jeopolitik pozisyonunu dikkatle izlemektedir[^10].
• AB ülkeleri, müzakere sürecini yeniden canlandırmak üzere İran’la temaslarını artırmıştır. Türkiye, bu görüşmelere ev sahipliği yapabilecek birkaç ülkeden biridir[^11].
VIII. Sonuç ve Öneriler
İsrail–İran savaşı, sadece iki ülkenin değil, tüm bölgenin enerji ve güvenlik mimarisini dönüştürmektedir. Türkiye bu süreçte:
• Transit enerji ülkesi olarak enerji güvenliği ve boru hattı güvenliğini artırmalı,
• Diplomatik kanal olarak arabuluculuk kapasitesini artırmalı,
• Enerji arz güvenliği açısından alternatif kaynaklara yönelmeye devam etmelidir.
Türkiye için bu kriz aynı zamanda bir dönüşüm fırsatı olabilir: Enerjide dışa bağımlılığı azaltmak, yeni ticari ortaklıklar kurmak ve diplomatik kapasiteyi büyütmek adına önemli bir eşikteyiz.
Dipnotlar
[^1]: Reuters, “Iran missile strike hits Israeli hospital,” 19 Haziran 2025.
[^2]: Haaretz, “Over 600 killed in Israeli airstrikes on Iran’s nuclear sites,” 20 Haziran 2025.
[^3]: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, “Türkiye’nin Enerji Altyapısı Raporu,” 2024.
[^4]: Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), “Turkey Energy Profile,” 2023.
[^5]: Al-Monitor, “Pipeline threats resurface amid Iran-Israel conflict,” Haziran 2025.
[^6]: Anadolu Ajansı, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan çatışmanın taraflarına diyalog çağrısı,” 18 Haziran 2025.
[^7]: Bloomberg, “Oil prices surge past $110 as Hormuz closure feared,” 19 Haziran 2025.
[^8]: Reuters, “Turkey expects no issues with oil and gas supply amid conflict,” 17 Haziran 2025.
[^9]: AP, “Trump weighs limited military response to Iran,” 19 Haziran 2025.
[^10]: FT, “China and Russia voice support for Iran amid escalating tensions,” 19 Haziran 2025.
[^11]: The Guardian, “Geneva talks set to resume amid crisis,” 20 Haziran 2025.
Kaynakça
• Reuters.com
• Haaretz.com
• Bloomberg.com
• Anadolu Ajansı (www.aa.com.tr)
• Al-Monitor.com
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (www.enerji.gov.tr)
• Uluslararası Enerji Ajansı (www.iea.org)
• AP News (www.apnews.com)
• Financial Times (www.ft.com)
• The Guardian (www.theguardian.com)
Haluk Direskeneli – Enerji Analisti
Ankara, 20 Haziran 2025